هر آنچه لازم است درباره شاتون خودرو بدانید
امروزه با افزایش جمعیت و پیشرفت ساخت در تمام حوزه ها، صنعت خودروسازی نیز از این قاعده دور نمانده است. کشورهای پر قدرت جهان سعی در ساخت بهترین نوع ماشین و ایجاد رقابت بین خود را دارند. یک خودرو باکیفیت باید دارای بهترین اجزا باشد، موتور خودرو مانند قلب تپنده آن است در نتیجه تک تک وسایل در این قطعه باید دارای مرغوبیت بسیار بالایی باشند. شاتون یکی از قطعه های مهم و کاربردی در موتور خودرو است که عدم آگاهی از آن می تواند مشکلاتی را برای ما به همراه داشته باشد. در این مقاله سعی شده که به تعریف شاتون، انواع آن و کاربرد مهم این قطعه در خودرو پرداخته شود، پس توصیه می کنیم حتما با ما همراه باشید.
شاتون چیست؟
خودرو از قطعات ریز و درشت بسیاری تشکیل شده و همه این قطعات با هماهنگی هم کار میکنند. یکی از این موارد که بیشتر مردم آگاهی کمی از آن دارند ولی وجودش در خودرو بسیار موثر است، شاتون نام دارد؛ کلمه ای فرانسوی که به همان صورت در زبان فارسی رواج پیدا کرده است. شاتون ارتباط بین میل لنگ و پیستون را برقرار می سازد. میله های شاتون معمولا از آلیاژ آلومینیم ریخته گری ساخته شده اند و برای مقاومت در برابر تنشه ای دینامیکی ناشی از احتراق و حرکت پیستون طراحی می شوند. انتهای کوچک شاتون با یک پین پیستون به پیستون اصلی اتصال پیدا می کند. (پین پیستون یا پین مچ، نقطه محوری بین پیستون و شاتون را ایجاد می کند). انتهای بزرگ شاتون به ژورنال میل لنگ اتصال دارد تا یک نقطه محوری روی میل لنگ ایجاد کند.
نقش شاتون در خودرو
با توجه به تعریف شاتون متوجه شده اید که نبض حرکت خودرو در دستان این قطعه مهم و پرکاربرد می باشد. نقش شاتون در خودرو علاوه بر حرکت رفت و برگشتی پیستون، تغییر در حرکت پیستون نیز می باشد به طوری که حرکت چرخشی موتور را به دورانی تبدیل می کند. همچنین انرژی لازم برای حرکت پیستون جهت ایجاد تراکم بین مخلوط سوخت و هوا در محفظه احتراق، به آن منتقل می شود. شاتون نیروی لازم برای حرکت پیستون را از میل لنگ دریافت می کند. بنابراین وظیفه انتقال نیرو بین پیستون و میللنگ یا بالعکس بر عهده این قطعه خاص است و در آخر به کمک یاتاقان عمل تبدیل نیروی عمودی به چرخشی و بالعکس را تامین می کند.
انواع شاتون
کاربرد و وظیفه شاتون بر هر کسی که به وسیله نقلیه خود اهمیت می دهد پوشیده نیست، به همین دلیل این قطعه با توجه به کاربردی که در هر وسیله دارد در جنس و اندازه متفاوت در بازار موجود می باشند. به طور کلی شاتون ها در سه نوع اصلی ساخته می شوند که عبارتند از:
- شاتون سدیمی
- شاتون بلند
- شاتون کوتاه
شاتون سدیمی
این دسته از شاتون ها توخالی بوده و زمانی که قدرت موتور خودرو شما از موتورهای عادی کمتر باشد، از شاتون سدیمی استفاده می شود. طرز کار این شاتون به این گونه است که وقتی قطعه به بالاترین حرارت قابل تحمل خود می رسد، به کمک روغن موجود در شاتون عمل خنک کاری صورت می گیرد. همچنین برای سرعت بخشیدن به این عمل درون شاتون نمک هایی وجود دارد. شاتون سدیمی مانع داغ شدن موتور خودرو در سرعت زیاد، دمای بالای هوا و روشن ماندن بیش از حد موتور می شود و همین امر سبب شده که شاتون در اغلب وسایل نقلیه به کار رود.
شاتون بلند
زمانی که ارتفاع سیلندر بسیار بیشتر از موتورهای معمولی باشد، قدرت بسیار زیادتری تولید می شود چون که پیستون در بالاترین میزان خود رفته و سوخت به شدیدترین حالت ممکن متراکم می شود. در نتیجه برای رفع مشکلاتی از قبیل شکستن پیستون ها و کاهش قدرت که ممکن است رخ دهد، از شاتون بلند در ساخت این نوع موتورها استفاده می کنند. دور موتور به خاطر بالا بودن پیستون بسیار کم شده و در مدت ۱۰ ثانیه یک دور کامل می چرخد. مزیت مهمی که شاتون بلند ایجاد کرده، تسهیل حرکت پیستون ها می باشد. همچنین سبب شده تا این خودروها به عنوان آفرود مورد استفاده قرار گیرند.
شاتون کوتاه
وظیفه اصلی شاتون کوتاه انتقال سرعت بالا بین اجزای تشکیل دهنده می باشد در نتیجه از این نوع شاتون در اتومبیل هایی مانند لامبورگینی، بنز، مازراتی و … استفاده می شود. درباره مهم ترین مزیت شاتون کوتاه می توان گفت که مسیر رفت و برگشت پیستون را دارای فاصله کمتری کرده و می تواند از پایین ترین نقطه در کسری از ثانیه به بالاترین نقطه مورد نظر برسد. همین عامل سبب می شود که موتور قدرت کم ولی سرعت بیشتری داشته باشد و در هنگام افزایش سرعت، پدیده شاتون زدن در خودرو کمتر رخ دهد.
اجزای شاتون
همانطور که گفته شد شاتون به دلیل موقعیت حساسی که در موتور خودرو دارد از جنس بعضی از فلزها ساخته می شود ولی شاتون دارای حرکت بسیار زیادی در مدت زمان کم است پس در نتیجه در عین مقاوم بودن باید سبک نیز باشد. اجزای تشکیل دهنده شاتون عبارتند از:
- سر کوچک (یاتاقان کوچک): این بخش از شاتون همواره با بدنه یا ساق به طور یکپارچه ساخته می شود. سر کوچک این قطعه تشکیل یک یاتاقان را می دهد و در انتهایی ترین بخش شاتون قطعه ای به نام بوش قرار می گیرد. به دلیل مقاومت بالایی که باید شاتون داشته باشد، بوش از جنس مس یا برنج است. ضربات اولیه ابتدا به این بخش وارد می شوند و این قسمت به خاطر اینکه همواره با گژن پین در تماس است، مانع سایش سطح داخلی یاتاقان می شود.
- سر بزرگ (یاتاقان بزرگ): این بخش محرک شاتون است. حرکت این بخش متحرک منجر به انتقال حرکت عمودی پیستون به میل لنگ و تبدیل این حرکت به حرکت چرخی می شود. همین عامل سر بزرگ باعث به حرکت در آمدن چرخ ها می باشد. به دلیل کاربرد مهم یاتاقان بزرگ در شاتون، از دو نوع شاتون با یاتاقان متحرک دو تکه و شاتون با یاتاقان متحرک یک تکه استفاده میکنند.
- بدنه یا ساق: بخشی که سر کوچک و سر بزرگ را به هم متصل می کند، ساق یا بدنه نام دارد. چون یاتاقان کوچک یک تکه است، به صورت یکپارچه به آن متصل می شود. اگر یاتاقان بزرگ یک تکه باشد به این قسمت نیز به صورت یکپارچه متصل بوده در غیر اینصورت یک تکه متصل می شود.
6 دلیل خرابی شاتون
به باور غلط بعضی از افراد که در صنعت خودروسازی آگاهی کافی ندارند، چون نام شاتون کمتر به گوش خورده، گمان می کنند که این قطعه کارایی و اهمیت کمی در موتور خودرو دارد. شاتون به دلیل استحکام بسیار بالای اجزای خود در مدت زمان های طولانی خراب می شود. باید دانست که در صورت خرابی یا صدمه به شاتون مشکلات جبران ناپذیری رخ می دهد و آسیب شاتون بر قطعات دیگر موتور نیز تاثیر منفی می گذارد. در نتیجه اطلاع از دلیل خرابی شاتون که نام دیگر آن “پرتاب میله” می باشد بر هر رانندهای الزامی است. ۶ تا از دلایل خرابی شاتون عبارتند از:
- کیفیت پایین جنس شاتون
- دنده معکوس در سرعت بالا
- روغن کاری اشتباه
- شکستگی در قسمت جلویی هنگام برخورد خودرو در جایی
- عدم نصب درست بین میل لنگ و پیستون
- ضربات شدید از پیستون به شاتون
علائم خرابی شاتون
شاتون یکی از قطعاتی است که در صورت نادیده گرفتن مشکلات آن باعث رخ دادن تصادف های سنگینی می شود. هنگام خرید خودرو بعضی از نقص های خودرو برای افرادی که در این زمینه تجربه ندارند نیز باعث وقوع مشکلاتی می شود که با رجوع به کارشناسی خودرو دیاکو امداد این مشکل را می توان رفع کرد. گاهی نیز افراد به دلایل متعددی از جمله نادیده گرفتن اجزای خودرو یا عدم دانش کافی در این زمینه دچار ایجاد خسارت های زیان باری می شوند. در وقوع هر گونه ناهماهنگی بین اجزای خودرو، به امداد خودرو سیار باید مراجعه کرد. از جمله علائم خرابی شاتون که نیاز به مراجعه به متخصص در این زمینه دارند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- شنیده شدن صدای تق تق: روغن موتور جز برترین عوامل در موتور خودرو است. وظیفه روغن خودرو ایجاد اصطکاک لازم بین اجزای قطعات موتور می باشد، در نتیجه شاتون نیز یکی از قطعاتی است که در صورت کم شدن روغن دچار فرسودگی می شود. در صورت فرسوده شدن شاتون هنگام حرکت خودرو صدای تق تق مانندی به گوش می رسد.
- روغن ریزی: گاهی پس از توقف خودرو متوجه این می شوید که روغن موجود در داخل موتور به بیرون نشت پیدا کرده، این اتفاق به عوامل گوناگونی مربوط است ولی یکی از این عوامل را می توان به خرابی شاتون ارتباط داد.
- صدای غیر عادی موتور: یکی از علل صدای غیر عادی موتور قطع شدن وایر شمع در موتور است. وایر شمع وظیفه انتقال برق از شمع را بر عهده دارد و اگر این قطعه دچار نقضی شود صدماتی بر روی شاتون ایجاد می کند و موتور صدای غیر عادی از خود تولید می کند.
- پرت شدن قطعه از زیر کاپوت به بیرون: عامل دیگر و قطعی خرابی شاتون، تصادف ماشین و بیرون افتادن قطعه ای از کاپوت به بیرون در هنگام حرکت خودرو است.
شاتون زدن چیست؟
شاتون یکی از قطعات مهم در موتور خودرو محسوب می شود. شاتون زدن یک اصطلاحی است که به معنای گیرپاژ کردن ماشین در بدترین حالت ممکن معنی می شود. روغن موتور عامل اصلی عدم ایجاد اصطکاک بین قطعات موتور خودرو است. زمانی که تعویض روغن صورت نگیرد تمام اجزای موتور از جمله پیستون خشک شده و به دلیل سرعت بالا حرارت بسیار زیادی دریافت می کنند. حرارت باعث منبسط شدن قطعات موتور شده و گژن پین قفل می شود. وقتی هم پیستون خشک شده و با سرعت بالا به شاتون قفل کرده نیرو وارد می کند شاتون یا خم می شود یا می شکند؛ اگر هم شاتون کامل قفل شده و قابل جابه جایی نباشد، می شکند و باعث ترک خوردن دیواره سیلندر می شود. شاتون زدن در سرعت بالا باعث صدمه به تمام قطعات موتور شده و خودرو را از حرکت باز میدارد اما در سرعت پایین دور موتور پایین آمده و خودرو به سختی می تواند حرکت کند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی شد به معرفی قطعه ی مهم و اساسی که در موتور خودرو به کار رفته، پرداخته شود. شاتون عامل حیات بخش موتور خودرو می باشد به همین دلیل حفظ جان سرنشینان بر راننده الزامی است و راننده باید دانش کافی در زمینه خودروسازی داشته باشد یا هنگام وقوع خرابی به آدرس امداد خودرو همدان مراجعه کند. یکی از این مراکز که به طور شبانه روزی در حال فعالیت می باشد، امداد خودرو دیاکو است.